باغ ارم شيراز

باغ ارم شیراز

باغ ارم شیراز یکی از زیباترین و مشهورترین باغ‌های ایرانی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است. این باغ تاریخی دارای چند بنای هنری و باغ گیاه‌شناسی است که نمونه‌ای از معماری و فرهنگ ایران در دوران‌های مختلف را نشان می‌دهد. در این مقاله به معرفی باغ ارم و تاریخچه، معماری و پوشش گیاهی آن خواهیم پرداخت.

تاریخچه باغ ارم

تاریخ دقیق ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز مشخص نیست، اما توصیف‌هایی از آن در سفرنامه‌های متعلق به سده‌های دهم و یازدهم هجری آمده‌است. این باغ در روزگار سلجوقیان و آل اینجو پابرجا بوده‌است. هرچند هیچ اطلاعاتی راجع به آن وجود ندارد؛ به غیر از یکی از غزلیات حافظ که از روی آن می‌توان فهمید آل اینجو اختیار باغ را در دست داشته‌اند¹. برخی تاریخ ساخت این باغ را دوره سلجوقی می‌دانند؛ زیرا در آن روزگار، اتابک قراچه، حکمران فارس، اقدام به ساخت باغ تخت و چند باغ دیگر در شیراز کرده بود و ممکن است این باغ نیز به درخواست وی ساخته شده باشد².

باغ ارم در دوران آل مظفر، گورکانیان، صفویان، زندیان و قاجاران نیز وجود داشته و تغییرات و توسعه‌های مختلف را تجربه کرده است. در دوران قاجار، حسین علی خان نصیرالملک پایه عمارت فعلی باغ را نهاد و خواهرزاده‌اش، ابوالقاسم خان نصیرالملک، تزئینات و نقاط ناتمام را کامل کرد³. کتابخانه، حمام، چشمه، تالاب، سروناز، پلکان و کتابت‌های سنگین نصیرالملک را به چشم می‌آورد. در دوران پهلوی، همسر رضا شاه، باغ را خریدار شد و به دانشگاه شیراز واگذار کرد⁴. در سال ۱۳۹۰، باغ ارم به همراه هشت باغ دیگر با عنوان «باغ‌های ایران» در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت⁵.

معماری باغ ارم

باغ ارم یک نمونه از باغ‌های ایرانی است که بر اساس الگوی چهارباغ و با توجه به شرایط آب و هوایی، جغرافیایی و فرهنگی منطقه طراحی شده‌است. این باغ دارای دو ورودی شمالی و جنوبی است که به یکدیگر متصل هستند. در مرکز باغ، عمارت سه طبقه قاجاری قرار دارد که با الهام از سبک معماری زندیه ساخته شده‌است. این عمارت از نظر معماری، نقاشی، کاشی‌کاری، گچ‌بری، آینه‌کاری و نورپردازی از شاهکارهای هنر قاجار است. در طبقه زیرین عمارت، حوضخانه‌ای وجود دارد که محل استراحت در روزهای گرم تابستان است. در طبقات دوم و سوم، تالار، اتاق‌ها و ایوان‌هایی با ستون‌های مرمرین وجود دارند که نمایشگاه‌های هنری و فرهنگی در آن‌ها برگزار می‌شود. در نمای شرقی عمارت، تالار آینه‌ای قابل توجه است که با آینه‌کاری‌های رنگین و پر جلوه تزئین شده‌است. در بالای سر در ورودی شمال شرقی باغ، کتابت سنگین نصیرالملک را می‌توان دید.

پوشش گیاهی باغ ارم

باغ ارم دارای تنوع گیاهی بسیار بالایی است که گونه‌های مختلف گل‌ها، درختان، گل‌خانگی، گل‌آلود، گل‌سبز، گل‌پستاندار و گل‌پوشیدگان را در خود جای داده‌است. بعضی از گونه‌های گل و گیاه در این باغ به صورت بومی رشد می‌کنند و بعضی دیگر از مناطق دوردست جذب شده‌اند. باغ ارم حدود ۳۰۰ نوع گل و ۱۶۰ نوع درخت را در خود جای داده است. بعضی از درختان مثل سروناز، پالونیا، پستچیدان، پروانچیدان، پروسیدان، پروسیدان خشکبار، پروسیدان خشکبار خورشیدپرست و پروسیدان خشکبار خورشیدپرست قدمت بالایی دارند. همچنین درختان مثل نارنج، لیمو، نارگل، پامپل ماس، پامپل ماس قشقایی، پامپل ماس قشقایی خورشیدپرست و پامپل ماس قشقایی خورشیدپرست قدمت کمتر و جذاب تر هستند.

منبع : مجله گردشگری دوباره سفر